12. yüzyılda, yani 1100’lü yıllarda temelleri atılan, sayısız tarihi olaya şahitlik etmiş bir yapı... Gotik mimarinin en büyük ve görkemli örneklerinden biri olan Notre Dame Katedrali; dünyanın kaderini değiştiren tarihi olaylara şahit olmakla kalmayıp yeri geldiğinde o olayları bizzat yaşamış. 2019’da geçirdiği yangın sonrasında tekrar açılması beklenen bu katedral, devasa bir birikime sahip olduğu için hakkında araştırma yapmak istediğinizde kaybolmanız oldukça kolay.
Bu yüzden de Notre Dame Katedrali hakkında bilmeniz gerekenleri bu içerikte bir araya getirdik.
Notre Dame Katedrali’nin yapımı 1160 yılında başlamış. O zamanlar VII. Louis egemenliğinde olan Fransa’da söz konusu proje, herkes tarafından da desteklenmiş. İlk temelin atılması ise 3 yıl sonrasını, yani 1163 yılını bulmuş. 12. yüzyılda başlayan bu inşa sürecinde 14. yüzyıla kadar yeni yapılar eklenmiş. Aşama aşama ilerleyen bu süreçte jenerasyonlar değiştikçe yapıya kendi birikimlerini aktaran yeni mimarlar, dönemin önemli kişileri ve değişen akımlar, katedralin hayata geçirilmesine katkıda bulunmuş.
1272 yılında kısmen tamamlanan Notre Dame Katedrali, bu dönemde Batı Avrupa’nın en büyük katedrallerinden biri olmuş, sonraki yüzyılda da farklı bölümler eklenerek gittikçe genişletilmiş. Ek olarak yapı, gotik akımının en büyük örneklerinden biri olarak da sık sık gösteriliyordu ki bu durum hâlâ geçerli…
Notre Dame Katedrali’nin inşa edildiği alanda kendisinden çok daha eski olan 2 kilise vardı. Daha büyük ve tek bir katedral oluşturmak için bu 2 yapı, aşama aşama yıkıldı. Daha sonra, kendisinin bugün bile ayakta kalmasını sağlayan devasa temelleri kuruldu. Bu temellerle birlikte alt kattaki koro alanı ortaya çıktı. 1178’de çatısına kavuşan ve koro alanı tamamlanan Notre Dame, 30 metrelik yüksekliğe ince duvarlarla ulaşabildiği için o dönemde büyük ses getirmişti.
Bu kısım tamamlandıktan kısa bir süre sonra orta bölümün yapımı başlamış. Göz alıcı ön cephe de orta bölümle birlikte tamamlanınca katedral, 1220’lerde tam bir ilgi odağı olmuş. Fakat dışarısı her ne kadar insanı büyülese de insanlar, katedralin içinin karanlık olmasından şikâyet etmiş. Bu yüzden de standart olarak üretilen pencereler aşağı doğru uzatılmış ve çatı da düzleştirilmiş. Bunun sonucunda da başta 4 katlı olan yapı, 3 kata inmiş. 13. yüzyılın ortalarına gelindiğinde payandalar genişletilmiş ve batı cephesi de yukarı doğru uzatılmış. 1300 yılına yaklaştıkça hem katedralin göz alıcı kuzey cephesi ortaya çıkmış hem de elde bulunan yapı, pencereleri ve genel yapısı genişletilerek modernize edilmiş. Tam da bu noktada katedral, günümüzde de gördüğümüz görkemli görüntüsüne kavuşmuş. Ama daha tamamlanmamışken bile Notre Dame Katedarali’nin kutlamalar için kullanıldığı biliniyor.
1793’te ise Fransız Devrimi zamanında Notre Dame Katedrali büyük hasara uğramış. Yapının içindeki önemli eserlerin büyük çoğunluğu ya zarar görmüş ya da halk tarafından alınmış. Bir süre depo olarak da kullanılmış olan katedral, Napolyon’un emriyle kendisi için yapılacak tören nedeniyle edilmiş; fakat sonrasında yine uzun süre ilgisiz kalmış.
19. yüzyılın başlarında katedral, geniş çaplı bir restorasyondan geçmiş. Bunun ardından gelen yıllarda katedralin camları ve duvarları hasar almış. Hatta bir noktada katedralin tamamen yıkılması bile düşünülmüş. Ta ki ünlü yazar Victor Hugo, Notre Dame’ın Kamburu isimli eserini yayımlayana kadar.
Bu eserin başarısıyla birlikte Notre Dame, ülkedeki bir katedral olmaktan çıkıp ulusal bir ikon hâline gelince halk da yıkımını engellemek ve restore etmek için bir araya gelmiş. Bu şekilde adeta bir dönüm noktasını geride bırakan Notre Dame, 19. yüzyılın ortalarında ikinci büyük restorasyonuna kavuşmuş. Fakat halk, Orta Çağ esintilerine sahip katedrali -görüntüsünden dolayı- fazlaca eleştirmiş.
20. yüzyılda ise 18. yüzyıldan kalan camlar vitrayla değiştirilmiş. Sunak gibi bölümler ve genel cephe yenilemeleri de yine bu dönemde yapılmış.
Notre Dame Katedrali, 2013 yılında 850. yıldönümünü kutlamıştı. Bu vesileyle katedralin ışıklandırması da yenilendi. 2019 yılında ise katedral, geçirdiği yangın nedeniyle büyük hasar gördü. Hâlâ geniş çaplı bir restorasyondan geçen yapının, 2024 yılının sonunda tekrar açılması bekleniyor.
Kabaca özetlemek gerekirse katedralin; ilk inşaat, eklemeler/düzenlemeler, bunlara diğer değişikliklerin eklenmesi, restorasyon ve yeniden inşa olmak üzere 5 inşaat aşaması var diyebiliriz.
Fransız gotik mimarisinin ve vitray sanatının izlerini taşıyan en ikonik yapılardan olan bu katedralin inşaat sürecinde pek çok farklı kişilik ve olay rol oynamış. Dolayısıyla hem farklı akımlardan etkilenmiş hem de yeni akımlardan faydalanmış. Örneğin Notre Dame’ın yapılmaya başladığı dönemde duvarları inceltip pencereleri büyütmek değerli bulunuyormuş. Fakat ilk etapta devasa çatıyı tutabilmesi için kalın duvarlar önerilmiş.
Çok geçmeden daha yenilikçi bir yaklaşım ortaya atılmış ve bu çatıyı desteklemek için uçan payanda denilen yeni yapılar kullanılmış. Bu sayede hem duvarların dışarı doğru sarkması engellenmiş hem de katedralin estetik görüntüsü korunmuş.
Katedralin dışına bakıldığında gotik akımının etkileri hemen göze batıyor. Detaylı şekilde işlenmiş anlamlı figürler, büyük ölçekli vitray camlar, uçan payandalar ve devasa sütunlar, ustaca yerleştirildikleri için bugünlerde bile sapasağlam ayakta duruyorlar. Çatı gibi büyük hasar gören yapılar yeniden yapılırken ufak tefek hasarlar alan heykeller de tekrardan eski hâllerine döndürülüyor.
Katedral, kuleleri hesaba katmazsak 35 metre, katarsak da 69 metre yüksekliğinde. Aynı zamanda 128 metrelik uzunluğa ve 48 metrelik genişliğe sahip.
Katedralin içinde hem mimarisi hem de tasarımıyla göz dolduran geniş bir orta kısım var. Ayrıca kaburgalı tonozlar ve devasa sütunlar o kadar büyük ki içeride küçük kaldığınızı hissettiriyor. Koro ve altar alanlarında ise insanı hayrete düşüren güzellikte, baktıkça içinde kaybolacağın sanat eserleri ve detaylı işlemeler yer alıyor.
Katedralin avlusu, 2020’nin mayıs ayından beri ziyarete açık durumda. Fakat kuleler ve iç kısım hâlâ ziyarete kapalı. Yine de avluya geldiğinizde katedralin görkemli görüntüsüne şahit olabilir ve girişini görebilirsiniz. Tabii katedralin içine girmek şimdilik mümkün olmasa da tarih turu yapmak isterseniz Notre Dame’ın hemen altında yer alan Arkeoloji Mahzeni’ne (Crypte archéologique de l’île de la Cité) uğrayabilirsiniz. Fakat müze niteliğindeki mahzene girişin ücretli olduğunu belirtmemiz gerek.
Görkemli günlerine ulaşmasını beklenen, hem mimari hem
de tarihi açıdan önem taşıyan Notre Dame Katedrali’nin yakın zamanda tamamen
onarılması ve ziyarete açılması bekleniyor.
